TƯ DUY MỚI CHO NGÀNH THUỶ SẢN VIỆT  NAM: ĐÓNG CỬA BIỂN 3 NĂM CHỜ CÁ LỚN 

Trong bối cảnh ngư trường suy kiệt, thị trường xuất khẩu nhiều biến động. Ngành thủy sản đối mặt vô vàn thách thức. Đề xuất “Có nên đóng cửa biển 3 năm để chờ cá lớn” được ông Trần Lưu Quang, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương, đưa ra tại Diễn đàn Tăng trưởng Kinh tế Việt Nam 2025 (VEGF) đã gây nhiều suy ngẫm. Phát biểu này không chỉ phản ánh thực trạng khai thác tận diệt mà còn mở ra hướng tiếp cận mới. Mang tính chiến lược và dài hạn cho ngành thủy sản Việt Nam.

1. Ngư trường cạn kiệt – hậu quả của đánh bắt tận diệt cá nhỏ

Trong nhiều thập kỷ qua, ngành khai thác thủy sản của Việt Nam phát triển mạnh mẽ, trở thành trụ cột kinh tế quan trọng của nhiều tỉnh ven biển và đóng góp lớn cho kim ngạch xuất khẩu quốc gia. Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng là thực tế đang gióng lên hồi chuông báo động: ngư trường đang cạn kiệt, nguồn lợi thủy sản suy giảm nghiêm trọng.

Theo thống kê từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sản lượng khai thác ven bờ liên tục giảm. Trong khi kích cỡ trung bình của các loài cá bị đánh bắt ngày càng nhỏ. Việc sử dụng ngư cụ tận diệt, đánh bắt sai quy định, cộng với biến đổi khí hậu khiến hệ sinh thái biển suy yếu. Nhiều chuyên gia cho rằng, nếu không có biện pháp quyết liệt, Việt Nam sẽ mất đi nguồn lợi thủy sản tự nhiên. Vốn là tài nguyên quý giá không thể tái tạo trong thời gian ngắn.

2. Xuất khẩu thủy sản chững lại vì áp lực từ thị trường và thuế

Không chỉ đối mặt với áp lực cạn kiệt tài nguyên, ngành thủy sản Việt Nam còn gặp khó khăn ngày càng lớn ở các thị trường xuất khẩu chủ lực. Tại Diễn đàn Tăng trưởng Kinh tế Việt Nam 2025, ông Nguyễn Hoài Nam – Tổng Thư ký VASEP, đã chỉ ra rằng các doanh nghiệp đang loay hoay với hàng loạt rào cản thương mại, nhất là thuế từ phía Mỹ.

Đơn cử, mặt hàng tôm, vốn đạt kim ngạch gần 1 tỷ USD mỗi năm vào thị trường Mỹ, đang đứng trước nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá lên tới 20%. Nghiêm trọng hơn, phía Mỹ hiện từ chối tiếp nhận hồ sơ minh bạch từ doanh nghiệp Việt. Khiến nguy cơ bị áp thuế cao mà không có cơ hội tự bảo vệ.

Bên cạnh đó, các thị trường lớn như Trung Quốc, Hàn Quốc có những động thái siết chặt nhập khẩu. Hoặc duy trì các rào cản như hạn ngạch thấp, quy định kỹ thuật khắt khe. Trong bối cảnh ấy, nếu không có chiến lược ứng phó linh hoạt, ngành thủy sản Việt sẽ mất lợi thế cạnh tranh. Đối mặt nguy cơ giảm sâu kim ngạch xuất khẩu.

3. Giải pháp chiến lược để thủy sản vượt bão

Để ứng phó với ngư trường cạn kiệt và xuất khẩu gặp khó khăn. VASEP đề xuất 4 nhóm giải pháp cụ thể, có tính khả thi và số liệu hỗ trợ:

•  Thị trường xuất khẩu

Việt Nam đã xuất khẩu thủy sản tới hơn 170 quốc gia, đứng thứ 3 toàn cầu về nguồn cung. Tuy nhiên, các thị trường lớn như Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc đang siết chặt nhập khẩu. VASEP kiến nghị mở rộng sang Trung Đông, Nam Mỹ, ASEAN và Anh, đồng thời đàm phán lại hạn ngạch bất lợi.

• Nuôi trồng công nghệ cao

Ngành tôm chiếm 40% kim ngạch thủy sản, nhưng thiếu vốn và đất. VASEP đề xuất lãi suất vay ưu đãi 2% trong 3 năm, 5% cho giai đoạn tiếp theo, đồng thời gỡ vướng về hạn điền và quy hoạch.

•  Phân vùng khai thác

Gần 91.000 tàu cá đang bị giới hạn bởi quy định vùng lộng, vùng khơi chưa hợp lý. Cần điều chỉnh lại để tàu hoạt động hiệu quả, đảm bảo truy xuất nguồn gốc khi xuất khẩu.

•  Chuỗi cung ứng – hạ tầng

Tổn thất sau thu hoạch lên tới 20–25% sản lượng do thiếu kho lạnh, bảo quản và cảng cá. VASEP đề xuất đầu tư logistics và số hóa chuỗi cung ứng để đáp ứng tiêu chuẩn xanh toàn cầu.

4. Xuất khẩu sự xác tín – Tư duy mới trong hội nhập

Trong bối cảnh thế giới ngày càng đặt tiêu chuẩn cao với sản phẩm thủy sản. Ông Nguyễn Hoài Nam nhấn mạnh rằng: xuất khẩu hiện không chỉ là bán sản phẩm, mà là xuất khẩu sự tin cậy và minh bạch. Từ vùng nuôi, tàu đánh bắt, phương pháp bảo quản đến nhà máy chế biến. Tất cả cần được quản lý bằng dữ liệu và truy xuất rõ ràng.

Việc đảm bảo minh bạch không chỉ giúp doanh nghiệp vượt qua rào cản kỹ thuật. Mà còn góp phần nâng cao hình ảnh quốc gia. Đó là lúc sự xác tín trở thành tài sản quốc gia.

Để tăng cường độ tin cậy và tính minh bạch trong việc quản lý hoạt động khai thác thủy sản, các thiết bị giám sát hành trình tàu VMS (Vessel Monitoring System) cũng đã được Seacom cập nhật tính năng, phù hợp với thời điểm công nghệ đang được sử dụng với mọi ngành nghề. Thiết bị này giúp theo dõi chính xác quá trình đánh bắt. Từ vị trí tàu đến phương pháp khai thác, đảm bảo tính minh bạch về nguồn gốc sản phẩm. Hạn chế các hành vi đánh bắt bất hợp pháp (IUU). Qua đó, Seacom hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cao uy tín xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.

5. Có nên đóng cửa biển 3 năm – chờ cá lớn?

Trước thực trạng ngư trường cạn kiệt và hiệu quả khai thác thấp, ông Trần Lưu Quang, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương đã nêu một câu hỏi đầy gợi mở tại diễn đàn:

“Thay vì tiếp tục khai thác, tại sao chúng ta không chuyển sang nuôi trồng? Bởi vì hiện nay ngư trường của chúng ta rất nghèo, thậm chí nghèo kiệt. Không có nước nào như chúng ta bắt con cá lên nhỏ đến như vậy. Có lẽ đã đến lúc cần suy nghĩ có nên đóng cửa biển trong 3 năm để cá lớn rồi mới đánh bắt tiếp?”

Theo ông Quang, hiện nay không có quốc gia nào đánh bắt cá nhỏ như Việt Nam. Thể hiện rõ sự cạn kiệt của ngư trường và thiếu kiểm soát trong khai thác. Việc “đóng cửa biển” trong vài năm có thể giúp hệ sinh thái biển phục hồi, tạo cơ sở cho phát triển bền vững về sau.

Tuy nhiên, đề xuất này cũng đặt ra nhiều câu hỏi về tính khả thi:

• Làm thế nào để đảm bảo sinh kế cho hàng triệu ngư dân trong thời gian “đóng cửa”?
• Cần hỗ trợ chuyển đổi sang nuôi trồng thủy sản ra sao?
• Có thể phân vùng tạm dừng khai thác theo khu vực thay vì toàn quốc?

Dù còn nhiều tranh luận, rõ ràng tư duy “tạm ngưng để phục hồi” là điều mà ngành thủy sản cần cân nhắc nghiêm túc. Bởi nếu chỉ chăm chăm vào khai thác mà không đầu tư cho tái tạo. Thì không chỉ mất đi nguồn lợi biển, mà còn đánh mất cả tương lai của hàng triệu ngư dân.

Tổng hợp thông tin từ:  Diễn đàn Tăng trưởng Kinh tế Việt Nam 2025 (VEGF)

>>> Xem thêm: 

Xuất khẩu thuỷ sản việt nam có nguy cơ suy giảm do áp lực thuế Mỹ

VMS là gì? Tại sao cần dùng VMS đối với tàu thuyền ngoài khơi?

—————————–

CÔNG TY TNHH THÔNG TIN HÀNG HẢI SEACOM
Địa chỉ: Detech Tower Số 8, Tôn Thất Thuyết, phường Cầu Giấy, Hà Nội
Hotline: 0888454222
Email: seacomcontact@gmail.com
Facebook: Công ty TNHH Thông tin Hàng hải Seacom
Tik Tok: Seacom Communication
Zalo: SEACOM